برمودا روی چه هیولای پنهانی سوار است؟ ساختاری ۲۰ کیلومتری که هیچ جای زمین شبیهش نیست!
اگر تا امروز نام «برمودا» را شنیدهای، احتمالاً اولین چیزی که به ذهنت رسیده «مثلث برمودا» و داستانهای کشتیها و هواپیماهایی است که در آن ناپدید میشوند. سالهاست این گوشه از اقیانوس اطلس با افسانه، تئوری توطئه و قصههای ماورایی گره خورده؛ اما پشت همه این روایتهای جنجالی، یک واقعیت آرام و عمیقتر وجود دارد؛ چیزی که اصلاً ربطی به ارواح و بیگانگان ندارد، اما از آنها هم عجیبتر است: خودِ زمین.
دانشمندان حالا سراغ زیرِ برمودا رفتهاند؛ نه با زیردریایی و نه با غواصی، بلکه با یک ابزار قدرتمندتر: امواج لرزهای و مدلسازیهای پیشرفته سهبعدی از درون سیاره. نتیجه این نگاه عمیق، چیزی است که حتی زمینشناسان باتجربه را هم شوکه کرده: برمودا روی یک ساختار ۲۰ کیلومتری ضخیم و عجیب در گوشته زمین نشسته که «شبیه هیچ جای دیگری در دنیا نیست».
برای اینکه ابعاد این کشف را حس کنی، کافی است تصور کنی زیر جزیره برمودا ــ جایی که ما در سطح فقط آب آبی اقیانوس، ساحل و جزیرهای زیبا را میبینیم ــ یک ستون ضخیم و متفاوت از سنگهای داغ و نیمهذوب قرار دارد؛ یک توده عمیق که هم از نظر ترکیب، هم از نظر چگالی و هم از نظر رفتار لرزهای، با اطرافش فرق میکند. انگار زیر برمودا، زمین یک «امضا»ی خاص برای خودش گذاشته؛ ساختاری که نه کاملاً شبیه نقاط معروف آتشفشانی دنیاست، نه مطابق مدلهای کلاسیک کتابهای درسی زمینشناسی.
داستان از جایی شروع میشود که محققان تصمیم گرفتند برمودا را نه فقط بهعنوان یک جزیره زیبا یا یک «نقطه پر رمز و راز» در نقشه، بلکه بهعنوان یک پنجره به درون گوشته زمین ببینند. آنها دادههای زلزلهها و امواجی را که از میان سیاره عبور میکنند بررسی کردند؛ امواجی که وقتی از مواد مختلف میگذرند، سرعت و مسیرشان عوض میشود. با کنار هم گذاشتن این تغییرات ظریف، میتوان یک تصویر سهبعدی از لایههای درونی زمین ساخت؛ درست مثل سونوگرافی، اما برای یک سیاره کامل.
نتیجه این «سونوگرافی سیارهای» نشان داد که زیر برمودا، یک ساختار ضخیم تا حدود ۲۰ کیلومتر وجود دارد که نسبت به بقیه گوشته، ویژگیهای کاملاً متفاوتی دارد. این یعنی سنگهایی که اینجا حضور دارند، احتمالاً داستان پیدایش و تکاملشان با بقیه نقاط زمین فرق دارد. سوال بزرگ اینجاست: این توده عجیب از کجا آمده؟
یکی از سناریوهای جذاب که دانشمندان مطرح میکنند، این است که این ساختار شاید رد پای یک «پلوم گوشتهای» (ستون داغ بالا رونده از عمق زمین) در گذشتههای بسیار دور باشد؛ چیزی شبیه آنچه هاوایی را ساخته، اما با امضای شیمیایی و ساختاری متفاوت. بهعبارت دیگر، ممکن است میلیونها سال قبل، یک فواره عظیم از مواد داغ، از اعماق گوشته بالا آمده، پوسته اقیانوسی را شکافته و در نهایت به پیدایش این جزیره و ساختار زیر آن منجر شده باشد. اما نکته هیجانانگیز این است که این ستون زیر برمودا، از نظر دادههای لرزهای، دقیقاً شبیه هیچیک از ستونهای شناختهشده در دنیا نیست.
سناریوی دیگر این است که این منطقه شاید محصول بازی پیچیده صفحات تکتونیکی، بازشدگیهای قدیمی پوسته اقیانوسی و تغییرات طولانیمدت ترکیب گوشته در این نقطه خاص باشد. اگر چنین باشد، برمودا به یک آزمایشگاه طبیعی تبدیل میشود که به ما کمک میکند بفهمیم طی صدها میلیون سال، مواد داخل زمین چطور جابهجا میشوند، با هم مخلوط میشوند و مناطق «خاص و استثنایی» میسازند.
اما این کشف فقط یک کنجکاوی زمینشناسی نیست؛ پیام عمیقتری هم دارد. ما معمولاً وقتی به «اسرار برمودا» فکر میکنیم، ذهنمان به سمت داستانهای ماورایی میرود؛ اما واقعیت این است که یکی از بزرگترین رازهای برمودا اصلاً در سطح آب نیست، بلکه عمیق زیر پای ماست. آنچه این منطقه را واقعاً خاص میکند، نه لزوماً افسانه مثلث برمودا، بلکه ساختاری استثنایی در دل گوشته زمین است که میتواند نگاه ما به پویایی سیارهمان را تغییر دهد.
این نوع مطالعات به ما کمک میکند بفهمیم چطور قارهها شکل گرفتهاند، چرا برخی نقاط زمین آتشفشانهای قدرتمند دارند و چرا بعضی جزایر، مثل برمودا، روی ساختارهایی بنا شدهاند که در هیچ نقطهی دیگر این سیاره تکرار نشدهاند. بهبیان دیگر، شناخت این ساختار عجیب یعنی یک قدم دیگر به سمت جواب دادن به پرسشی بسیار بزرگتر: «زمین چطور این چیزی شد که امروز زیر پای ماست؟»
پس دفعه بعدی که کسی از «رمز و راز برمودا» حرف زد، شاید بد نباشد داستان را عوض کنی؛ از هواپیماهای ناپدیدشده فاصله بگیری و بگویی: «میدانی زیر برمودا یک ساختار ۲۰ کیلومتری در گوشته کشف شده که هیچجای دنیا نمونهاش نیست؟» شاید این بار، علمیترین راز برمودا، جذابتر از همه افسانهها به نظر برسد.
