آبشاری که در قطب جنوب «خون» میریزد؛ ماجرا چیست؟
در یکی از سردترین و دورافتادهترین نقاط زمین، پدیدهای وجود دارد که حتی برای دانشمندان نیز سالها رازآلود بوده است؛ آبشاری به رنگ سرخ تیره که از دل یخهای سفید جنوبگان جاری میشود. این پدیده که به «آبشار خون» (Blood Falls) مشهور است، در نگاه اول شبیه صحنهای علمی–تخیلی به نظر میرسد، اما در واقع حاصل ترکیبی شگفتانگیز از شیمی، زیستشناسی و زمینشناسی است.
آبشار خون در ناحیهای به نام یخچال تیلور در قطب جنوب قرار دارد و نخستین بار بیش از صد سال پیش توجه دانشمندان را به خود جلب کرد. در آن زمان، بسیاری تصور میکردند رنگ سرخ این آبشار ممکن است به دلیل جلبکها یا نوعی حیات سطحی باشد؛ فرضیهای که بعدها نادرست از آب درآمد.
تحقیقات جدید نشان دادهاند که منشأ این رنگ خیرهکننده، آبی فوقالعاده شور و غنی از آهن است که از زیر یخچال به سطح راه پیدا میکند. این آب در عمق یخچال، میلیونها سال بهصورت محبوس باقی مانده و هیچ تماسی با اکسیژن نداشته است. اما زمانی که این آب به سطح میرسد و با هوا برخورد میکند، آهن موجود در آن اکسید میشود؛ فرآیندی مشابه زنگزدگی آهن که باعث ایجاد رنگ قرمز تیره میشود.
نکته شگفتانگیزتر اینجاست که این آب، با وجود دمای بسیار پایین محیط، یخ نمیزند. دلیل آن میزان بالای شوری است؛ بهقدری که نقطه انجماد آب را بهشدت کاهش میدهد. به همین دلیل، این آب شور میتواند حتی در سرمای شدید جنوبگان به حالت مایع باقی بماند و از دل یخ بیرون بزند.
اما ماجرای آبشار خون فقط به شیمی ختم نمیشود. دانشمندان با بررسی نمونههای این آب، به کشف حیرتانگیزی دست یافتهاند: وجود میکروارگانیسمهایی زنده که در شرایط کاملاً تاریک، بدون نور خورشید و بدون اکسیژن، میلیونها سال دوام آوردهاند. این موجودات از واکنشهای شیمیایی آهن و سولفات برای تولید انرژی استفاده میکنند؛ روشی که میتواند سرنخهایی مهم درباره امکان حیات در سیارات دیگر، مانند مریخ، در اختیار پژوهشگران قرار دهد.
به همین دلیل، آبشار خون حالا فقط یک پدیده عجیب طبیعی نیست؛ بلکه به آزمایشگاهی طبیعی برای مطالعه حیات فرازمینی تبدیل شده است. شرایط زیر یخچال تیلور شباهت زیادی به محیطهایی دارد که دانشمندان تصور میکنند ممکن است در قمرهای یخی مانند «اروپا» یا «انسلادوس» وجود داشته باشد.
از سوی دیگر، مطالعه این آبشار میتواند دیدگاه تازهای درباره تاریخ اقلیمی زمین نیز ارائه دهد. آبی که امروز از این یخچال بیرون میآید، احتمالاً یادگاری از دورهای است که جنوبگان آبوهوایی کاملاً متفاوت داشته است. این موضوع میتواند به درک بهتر تغییرات اقلیمی در مقیاسهای بسیار طولانی کمک کند.
در نهایت، آبشار خون یادآور این حقیقت است که زمین، حتی در بهظاهر مردهترین و سردترین نقاطش، هنوز سرشار از رازهای حلنشده است؛ رازهایی که هرکدام میتوانند نگاه ما به حیات، سیارات دیگر و گذشته زمین را تغییر دهند.