این کرم دههها در آزمایشگاه زندگی کرد، اما دانشمندان سن واقعیاش را نمیدانستند
دانشمندان سالهاست که موجودات زنده را در شرایط کنترلشدهی آزمایشگاهی نگهداری میکنند تا رفتار، فیزیولوژی و ویژگیهای زیستی آنها را مطالعه کنند. اما گاهی همین محیطهای بهظاهر شناختهشده، رازهایی را در دل خود پنهان میکنند که حتی پژوهشگران نیز از آنها بیخبر میمانند. یکی از تازهترین نمونهها، کشف سن واقعی یک کرم آزمایشگاهی است؛ موجودی که دههها بیسروصدا در آزمایشگاه زندگی میکرد، بیآنکه کسی بداند قدمتش به هزاران سال قبل بازمیگردد.
بر اساس مطالعهای که اخیراً منتشر شده و مورد توجه رسانههای علمی قرار گرفته، این کرم که از گونهای نماتود بسیار مقاوم است، در اصل از لایههای باستانی خاک و رسوبات منجمد استخراج شده بود. پژوهشگران در زمان نگهداری نمونه، آن را صرفاً یک موجود زندهی قدیمی اما معمولی در نظر میگرفتند؛ موجودی که میتواند برای مدت طولانی در شرایط خاص زنده بماند. اما بررسیهای جدید نشان داد که داستان بسیار فراتر از این فرض ساده است.
دانشمندان با استفاده از روشهای پیشرفتهی تاریخگذاری، از جمله تحلیل ایزوتوپهای کربن و بررسی شرایط زمینشناسی محل کشف، موفق شدند سن واقعی این کرم را تخمین بزنند. نتایج حیرتانگیز بود: این موجود زنده احتمالاً حدود ۴۵ هزار سال سن داشته است؛ یعنی از دورانی که آخرین عصر یخبندان هنوز زمین را در برگرفته بود.
نکتهی شگفتانگیز آن است که این کرم، پس از هزاران سال قرار گرفتن در حالت تعلیق زیستی، توانسته بود دوباره فعال شود، تغذیه کند و حتی تولیدمثل داشته باشد. چنین قابلیتی نشان میدهد که برخی موجودات سادهی زنده دارای مکانیسمهایی فوقالعاده برای بقا هستند؛ مکانیسمهایی که هنوز بهطور کامل درک نشدهاند.
این کشف تنها یک رکورد عجیب در دنیای زیستشناسی نیست، بلکه پیامدهای علمی گستردهای دارد. از یکسو، درک بهتر فرآیند «زیست تعلیقی» میتواند به پیشرفتهای مهمی در پزشکی، مانند نگهداری طولانیمدت اندامها یا حتی خواب مصنوعی برای جراحیهای پیچیده منجر شود. از سوی دیگر، این یافتهها پرسشهای جدیدی را دربارهی امکان حیات در شرایط بسیار سخت، از جمله در سیارات دیگر، مطرح میکنند.
دانشمندان معتقدند اگر موجودی به سادگی یک کرم میتواند دهها هزار سال بدون فعالیتهای زیستی معمول زنده بماند، شاید شکلهایی از حیات در محیطهای بسیار خشنتر از زمین نیز امکانپذیر باشد. به همین دلیل، این کشف نهتنها برای زیستشناسان، بلکه برای پژوهشگران حوزهی اخترزیستشناسی نیز اهمیت زیادی دارد.
در نهایت، داستان این کرم آزمایشگاهی یادآور یک واقعیت مهم است: حتی در محیطهایی که تصور میکنیم همهچیز را میشناسیم، طبیعت هنوز میتواند ما را غافلگیر کند.