تصورش ناخوشایند است، اما از نظر علمی حیرتانگیز: بدن یک خرچنگ مرده، حالا بخشی از نسل جدید رباتهاست. نه برای نمایش، نه برای شوک رسانهای، بلکه بهعنوان یکی از کارآمدترین ماشینهای زیستهیبریدی که تاکنون ساخته شدهاند. این حوزه تازه که «نکروباتیک» (Necrobotics) نام گرفته، دقیقاً روی همین مرز باریک میان زندگی و مرگ قدم میزند؛ جایی که طبیعتِ خام، به ابزار مهندسی تبدیل میشود.
پژوهشگران در این پروژه، بهجای طراحی یک اسکلت فلزی یا پلاستیکی پیچیده، از اسکلت خارجی واقعی خرچنگ مرده استفاده کردند؛ ساختاری که طبیعت طی میلیونها سال آن را برای حرکت، تحمل فشار، و بقا در محیطهای خشن بهینه کرده است. نتیجه؟ رباتهایی که بدون نیاز به موتورهای گرانقیمت و طراحیهای سنگین مهندسی، عملکردی فراتر از انتظار نشان میدهند.
در نکروباتیک، بدن موجود مرده فقط «پوسته» نیست. دانشمندان با اتصال میکروالکترودها به شبکه عصبی و عضلانی باقیمانده در بدن خرچنگ، موفق شدهاند با پالسهای الکتریکی کنترلشده، حرکت پاها و پنجهها را فعال کنند. عضلات اگرچه زنده نیستند، اما همچنان میتوانند به تحریک الکتریکی پاسخ دهند. این یعنی بدن خرچنگ، بهنوعی تبدیل به یک سیستم مکانیکی آمادهبهکار شده است؛ سیستمی که تنها به فرمان الکتریکی نیاز دارد.
جالب اینجاست که این رباتهای خرچنگی در آزمایشها توانستند روی سطوح مختلف حرکت کنند، اجسام را بگیرند و حتی در محیطهای مرطوب و زیر آب بهخوبی عمل کنند. دلیل این موفقیت واضح است: خرچنگها ذاتاً برای چنین شرایطی طراحی شدهاند. اسکلت آنها هم سبک است، هم مقاوم، و هم بهصورت طبیعی برای حرکت چندمفصلی تنظیم شده—چیزی که ساخت مصنوعی آن هزینه و زمان زیادی میطلبد.
از نگاه مهندسی، این پروژه یک پیام مهم دارد: گاهی پیشرفتهترین طراحی، از قبل وجود دارد. طبیعت کار طراحی را انجام داده و انسان فقط آن را «فعال» میکند. همین موضوع باعث شده که این رباتهای زیستهیبریدی، بسیار ارزانتر از رباتهای کلاسیک باشند و در عین حال، انعطافپذیری بالاتری در محیطهای طبیعی داشته باشند.
اما نکروباتیک فقط یک نوآوری فنی نیست؛ سؤالهای اخلاقی را هم زنده میکند. آیا استفاده از بدن موجودات مرده برای فناوری قابل پذیرش است؟ پژوهشگران تأکید میکنند که در این پروژهها، حیوانی برای این هدف کشته نمیشود و تنها از بقایای موجود استفاده میشود. با این حال، مرزهای اخلاقی این حوزه هنوز در حال شکلگیری است.
از نظر کاربردی، آینده این فناوری میتواند بسیار گسترده باشد:
از جستجو و نجات در محیطهای خطرناک گرفته تا بررسی مناطق آلوده، اکتشافات زیرآبی، و حتی مأموریتهایی که رباتهای فلزی بهخاطر هزینه یا محدودیت حرکتی از عهده آنها برنمیآیند. این رباتها کوچکاند، مقاوماند و با حداقل انرژی کار میکنند.
در نهایت، نکروباتیک نشان میدهد که نوآوری همیشه به معنای ساختن از صفر نیست. شاید آینده رباتیک، نه کاملاً زنده باشد و نه کاملاً مکانیکی؛ بلکه ترکیبی جسورانه از آن چیزی باشد که طبیعت بهجا گذاشته و آنچه فناوری میتواند به حرکت درآورد.
