«یک روز از زندگی ناصرالدینشاه؛ از شمشیر الماس تا طعنه به طمع خدام
ناصرالدینشاه قاجار در خاطرات روز شنبه یکم رمضان سال ۱۲۸۷ قمری (سوم دی ۱۲۴۹) تصویری کمنظیر از زندگی دربار، تشریفات رسمی، مناسک مذهبی و جزئیات روزمره سلطنت ترسیم کرده است؛ روایتی که هم شکوه قدرت را نشان میدهد و هم نگاه جزئینگر شاه به اتفاقات اطرافش را.
ناهار در قصر ناصری و تصمیمات درباری
شاه در این روز، ناهار را در تالار عمارت قصر ناصری صرف میکند؛ جایی که پیشخدمتها و رجال حضور دارند و اجازه سفر و مرخصی چند تن از چهرههای درباری از جمله تیمورمیرزا، میرزا علیاکبر کارخانه و حکیمالممالک صادر میشود. حکیمالممالک به دلیل بیماری عازم تهران میشود.
در همین میان، میوهای عجیب از درخت موز که از خانه اقبالالدوله آورده شده، توجه شاه را جلب میکند؛ میوهای که آن را از نظر شکل، شبیه بامیه توصیف میکند.
سلام عام؛ اوج شکوه قدرت قاجار
پس از ناهار، مراسم سلام عام با شکوهی کمسابقه برگزار میشود. شاه با جقه، سرداری و شمشیر الماسنشان در مراسم حاضر میشود و مقامات ایرانی و عثمانی، شاهزادگان، اعیان بغداد، صاحبمنصبان نظامی و دیپلماتهای خارجی در صفوف منظم حضور دارند.
ناصرالدینشاه این مراسم را یکی از باشکوهترین سلامهای عمر خود میداند؛ سلامی که مخاطب اصلی آن وزیر امور خارجه است و گفتوگوهای مفصلی در جریان آن انجام میشود.
خطبه وحدت و شادی شیعیان
در ادامه، نقیبباشی شاه خطبهای عربی و فارسی قرائت میکند؛ از پیامبر اسلام(ص) و خلفای راشدین یاد میشود و سپس نام امیرالمؤمنین علی(ع) با صدای بلند برده میشود؛ لحظهای که شاه از سرور و شعف گسترده شیعیان یاد میکند. نام سلطان عبدالعزیز عثمانی نیز در پایان خطبه ذکر میشود؛ نشانهای از ملاحظات سیاسی و مذهبی آن دوره.
زیارت کاظمین و حواشی حرم
پس از مراسم رسمی، شاه راهی زیارت کاظمین(ع) میشود. نماز میگزارد و در ایوان طلایی مینشیند. سپس حرمسرا، زنان و همراهان درباری فرا میرسند و فضا شلوغ میشود. شاه با دقت، زیارت زنان، رفتار خدام و حتی چهره افراد را توصیف میکند؛ از جمله اشارهای صریح به همسر کلیددار حرم و جزئیات ظاهری او.
انعامها، طعنه شاه و خرید جواهر
ناصرالدینشاه مینویسد که ۳۰۰ تومان بهعلاوه انعامهای قبلی به خدام پرداخت شده، اما با طعنه میافزاید که طمع آنها حد و مرزی ندارد. بعدتر در قصر ناصری، جواهرات و اشیای قیمتی برای خرید آورده میشود و شاه بخشی از آنها را انتخاب میکند.
هدایا، تفنگ خاص و عکسهای فرنگی
در ادامه روز، هدایای مختلفی به شاه تقدیم میشود؛ از جمله:
- یک جعبه تفنگ دولوله گلولهزنی و ساچمهزنی
- آلبومی بزرگ از عکسهای مصر، اسکندریه و سوئز که توجه شاه را تا حدود یک ساعت از شب مشغول میکند
آتشبازی، میوهای شگفتانگیز و اعطای خلعت
شب هنگام، آتشبازی در مهتابی قصر برگزار میشود؛ هرچند شاه آن را کمکیفیت و دیرهنگام توصیف میکند. در پایان، از طعمی بینظیرِ میوهای به نام «توسرخ» تمجید میکند و آن را بهترین میوهای میداند که تا آن زمان چشیده است.
در همین روز، نشان، خلعت، انگشتر و شال به برخی چهرهها اهدا میشود و مشیرالدوله نیز به مناصب مهمی از جمله وزارت عدلیه اعظم و اوقاف منصوب میشود.