چرا زمین در زمستان به خورشید نزدیکتر است؟ راز جالب حضیض زمینی
در حالی که بسیاری تصور میکنند سردی زمستان به دلیل دور شدن زمین از خورشید است، واقعیت درست برعکس است: در اوج سرمای نیمکره شمالی، زمین در واقع در نزدیکترین فاصله خود به خورشید قرار دارد! این پدیده که به آن حضیض زمینی (Perihelion) گفته میشود، هر سال اوایل ژانویه رخ میدهد و بیانگر یکی از جالبترین ویژگیهای مدار زمین است.
اما چرا وقتی نزدیکتر هستیم، هوا سردتر میشود؟ پاسخ در میل محوری زمین نهفته است. محور زمین نسبت به صفحه مدارش حدود ۲۳٫۵ درجه متمایل است. همین انحراف زاویهای باعث میشود نیمکرهها در زمانهای متفاوت، تابش خورشید را با زاویهای گوناگون دریافت کنند. در زمستان نیمکره شمالی، محور زمین از خورشید دورتر قرار گرفته و تابش بیشتر بر نیمکره جنوبی متمرکز میشود. بنابراین نه فاصله، بلکه زاویه تابش خورشید عامل اصلی فصلهاست.
مدار زمین تقریباً بیضوی است، بهطوریکه فاصله از خورشید بین حدود ۱۴۷ میلیون کیلومتر (حضیض) و ۱۵۲ میلیون کیلومتر (اوج – Aphelion) در نوسان است. این تفاوت پنج میلیون کیلومتری فقط حدود سه درصد تغییر در انرژی دریافتی ایجاد میکند، که برای تغییرات شدید دما کافی نیست. در مقابل، انحراف محوری زمین باعث میشود زاویه تابش و طول روز تفاوتی چشمگیر در گرما و سرما ایجاد کنند.
از دید علمی، لحظهی حضیض اهمیت زیادی در محاسبات مداری، تغییرات انرژی خورشیدی و حتی پیشبینی تغییرات اقلیمی دارد. اخترشناسان از قرنها پیش با دقت زیاد این نقطه را اندازهگیری میکردند، چرا که موقعیت دقیق زمین نسبت به خورشید روی پدیدههایی مثل کسوف، طولروز و شدت تابش اثر میگذارد. جالب اینکه به دلیل تغییر تدریجی محور زمین (پریسشن یا تقدیم اعتدالین)، زمان دقیق حضیض نیز با گذر قرنها تغییر میکند.
در سال ۲۰۲۵، حضیض زمینی حدود ۴ یا ۵ ژانویه رخ میدهد، زمانی که زمین به خورشید نزدیکتر است اما در نیمکره شمالی سرمای خود را حفظ میکند و نیمکره جنوبی گرمای تابستان را تجربه مینماید. این تضاد فصلی یکی از بهترین مثالها برای توضیح نقش هندسهی محور زمین در شکلگیری فصلهاست.
در نتیجه، اگر دوباره شنیدید کسی میگوید در زمستان زمین از خورشید دور شده، بدانید که حقیقت علمی درست نقطه مقابل آن است! زمین در سرمای زمستان، به خورشید نزدیکتر از همیشه ایستاده است؛ یادآور اینکه در طبیعت، همه چیز آنطور که در نگاه اول به نظر میرسد نیست.