تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) موفق به کشف یک سیاهچالهی کلانجرم شده است که در دل کهکشانی با رفتار دوگانه پنهان بوده؛ کهکشانی که دانشمندان آن را به «دکتر جکیل و مستر هاید» تشبیه کردهاند. این کشف تازه نشان میدهد برخی کهکشانها میتوانند همزمان دو چهره کاملاً متفاوت داشته باشند: یکی آرام و مرده، و دیگری فعال، پرانرژی و تحت سلطه یک سیاهچاله فوقفعال.
این کهکشان که در فاصلهای بسیار دور و در زمانی حدود یک میلیارد سال پس از مهبانگ دیده میشود، در نگاه اول بخشی از جمعیت کهکشانهای «خاموش» به نظر میرسد؛ کهکشانهایی که دیگر ستارهسازی فعالی ندارند. اما دادههای مادون قرمز تلسکوپ جیمز وب حقیقتی متفاوت را آشکار کردهاند. در قلب این کهکشان، نشانههایی از فعالیت شدید انرژی دیده میشود که تنها میتوان آن را به حضور یک سیاهچاله کلانجرم نسبت داد.
سیاهچاله کشفشده احتمالاً صدها میلیون برابر جرم خورشید جرم دارد و بهصورت فعال در حال بلعیدن گاز و مواد اطراف خود است. نکته شگفتانگیز اینجاست که این فعالیت شدید، از دید تلسکوپهای قبلی پنهان مانده بود و تنها حساسیت بالای ابزارهای جیمز وب در طولموجهای فروسرخ توانست آن را آشکار کند.
دانشمندان میگویند این کهکشان نمونهای نادر از مرحلهای گذار در تکامل کهکشانی است؛ مرحلهای که در آن، سیاهچاله مرکزی با آزاد کردن انرژی عظیم، روند تولد ستارگان را متوقف میکند. به بیان دیگر، بخش «هایـد» کهکشان — یعنی سیاهچاله فعال — بهتدریج چهره آرام «جکیل» را از بین میبرد.
این کشف به یکی از بزرگترین معماهای کیهانشناسی نیز پاسخ نزدیکتری میدهد: سیاهچالههای کلانجرم چگونه توانستهاند در مدتزمانی به این کوتاهی پس از مهبانگ رشد کنند؟ مشاهده چنین جرمی در این دوره ابتدایی کیهان نشان میدهد مکانیزمهای شکلگیری سیاهچالهها ممکن است سریعتر و خشنتر از تصورات قبلی عمل کرده باشند.
تلسکوپ جیمز وب با توانایی بیسابقه خود، اکنون امکان شناسایی سیاهچالههایی را فراهم کرده که در لایههای ضخیم غبار و گاز پنهان شدهاند. پژوهشگران معتقدند که بسیاری از کهکشانهای «خاموش» در واقع ممکن است میزبان چنین هیولاهای نامرئی باشند؛ سیاهچالههایی که سرنوشت کهکشان خود را از درون تعیین میکنند.
این کشف، بار دیگر نقش کلیدی جیمز وب را در بازنویسی داستان شکلگیری کهکشانها و سیاهچالهها نشان میدهد؛ داستانی که هرچه جلوتر میرویم، پیچیدهتر و شگفتانگیزتر میشود.
