کشف تازهای از قربانیان فوران آتشفشان وزوو در شهر باستانی پمپئی، بار دیگر یکی از شناختهشدهترین فجایع تاریخ بشر را به صدر بحثهای علمی بازگردانده است. پژوهشگران دریافتهاند برخی از قربانیان این فوران مرگبار که در سال ۷۹ میلادی رخ داد، در زمان مرگ شنلهای پشمی به تن داشتهاند؛ پوششی که با توجه به وقوع فاجعه در ماه اوت، یعنی گرمترین زمان سال در ایتالیا، کاملاً غیرمنتظره به نظر میرسد.
این یافته بر اساس بررسی دقیق بقایای پارچهای باقیمانده در قالبهای گچی اجساد قربانیان به دست آمده است. به گفته باستانشناسان، الیاف شناساییشده بهوضوح از جنس پشم بودهاند؛ مادهای که معمولاً با آبوهوای سردتر و پوشش زمستانی مرتبط است، نه با گرمای تابستان مدیترانهای.
اما چرا مردم پمپئی در چنین شرایطی لباس گرم پوشیده بودند؟ پاسخ این پرسش هنوز قطعی نیست و همین موضوع باعث اختلافنظر میان کارشناسان شده است. یکی از فرضیههای مطرح این است که قربانیان در لحظات اولیه فوران، زمانی که بارش خاکستر و سنگهای آتشفشانی آغاز شد، برای محافظت از خود در برابر ریزش مواد داغ و سوختن پوست، شنلها را به دور بدنشان پیچیدهاند. پشم، در مقایسه با الیاف سبکتر، میتوانسته نقش یک لایه محافظ در برابر گرما و ذرات تیز را ایفا کند.
فرضیه دیگر به شرایط آبوهوایی غیرعادی در زمان فوران اشاره دارد. برخی پژوهشگران معتقدند ممکن است فوران وزوو در زمانی غیر از اوت رخ داده باشد یا حداقل در روزهای منتهی به فاجعه، هوا بهطور قابلتوجهی خنکتر از حد انتظار بوده است. شواهدی مانند میوههای پاییزی، لباسهای ضخیم و حتی آتشدانهای روشن در برخی خانهها قبلاً نیز این احتمال را تقویت کرده بودند.
با این حال، همه متخصصان با این تفسیر موافق نیستند. گروهی دیگر از باستانشناسان میگویند پوشیدن شنل پشمی الزاماً به معنای سرمای هوا نیست. در دنیای روم باستان، شنلها علاوه بر پوشش روزمره، بهعنوان وسیلهای چندمنظوره برای سفر، فرار اضطراری یا حتی محافظت در برابر گردوغبار استفاده میشدند. از این منظر، مردم پمپئی ممکن است در لحظه فرار، هرآنچه در دسترس داشتند با خود برداشته باشند.
این اختلافنظر علمی نشان میدهد که حتی پس از قرنها تحقیق، پمپئی هنوز رازهای ناگفته فراوانی دارد. هر کشف تازه، تصویر پیچیدهتری از زندگی روزمره، واکنشهای انسانی و تصمیمهای آنی ساکنان این شهر در واپسین لحظات حیاتشان ترسیم میکند.
در نهایت، آنچه مسلم است این است که فوران وزوو نهتنها شهر پمپئی را زیر لایهای از خاکستر مدفون کرد، بلکه سرنخهایی ظریف اما تأثیرگذار از رفتار انسان در لحظه مواجهه با فاجعه برای آیندگان به جا گذاشت — حتی اگر این سرنخها به شکل یک شنل پشمی در اوج تابستان باشند.
