راز تغییرات شخصیتی پس از پیوند اعضا از نگاه دانشمندان

حدود ۹۰ درصد افرادی که پیوند عضو انجام داده‌اند از تجربه نوعی تغییر در شخصیت، احساسات یا رفتار خود پس از عمل جراحی خبر داده‌اند؛ موضوعی که در سال‌های اخیر توجه گسترده پزشکان، روان‌شناسان و حتی عموم مردم را به خود جلب کرده است. این تغییرات می‌تواند شامل دگرگونی در خلق‌وخو، علایق شخصی، حساسیت‌های عاطفی، سلیقه غذایی و حتی نگرش فرد به زندگی باشد.

بسیاری از بیمارانی که پیوند اعضایی مانند قلب، کلیه یا کبد را پشت سر گذاشته‌اند، پس از بهبودی جسمی، با احساسات و رفتارهایی مواجه می‌شوند که برای خودشان نیز ناآشناست. برخی از آن‌ها گزارش کرده‌اند که پس از پیوند، آرام‌تر یا برعکس، حساس‌تر شده‌اند؛ عده‌ای دیگر از تغییر در روابط عاطفی یا اجتماعی خود صحبت می‌کنند و حتی بعضی بیماران احساس می‌کنند «دیگر آن آدم سابق نیستند».

این پدیده که در برخی مطالعات با عنوان غیررسمی «تغییرات شخصیتی پس از پیوند» شناخته می‌شود، باعث شکل‌گیری یک باور عمومی شده است: آیا ممکن است ویژگی‌های شخصیتی اهداکننده عضو به گیرنده منتقل شود؟ هرچند این ایده در فرهنگ عمومی و حتی روایت‌های غیرعلمی دیده می‌شود، اما متخصصان تأکید می‌کنند که هیچ سند علمی معتبری مبنی بر انتقال شخصیت از طریق عضو پیوندی وجود ندارد.

پزشکان و پژوهشگران توضیح می‌دهند که تغییرات گزارش‌شده بیشتر ریشه در عوامل روان‌شناختی و زیستی پس از پیوند دارند. مصرف داروهای قدرتمند سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که برای جلوگیری از رد پیوند تجویز می‌شوند، می‌تواند تأثیر مستقیمی بر شیمی مغز، سطح هورمون‌ها و در نتیجه خلق‌وخوی بیمار داشته باشد. این داروها گاهی باعث اضطراب، افسردگی، تحریک‌پذیری یا تغییر الگوهای خواب می‌شوند که همگی بر احساس «تغییر شخصیت» تأثیر می‌گذارند.

از سوی دیگر، تجربه پیوند عضو اغلب با تجربه‌ای نزدیک به مرگ همراه است. بسیاری از بیماران پیش از پیوند، دوره‌ای طولانی از بیماری، ناتوانی و ترس از مرگ را پشت سر گذاشته‌اند. نجات از چنین شرایطی می‌تواند باعث بازتعریف هویت فرد، تغییر اولویت‌های زندگی و نگرش متفاوت به آینده شود؛ تغییری که طبیعی است اما ممکن است به شکل «تغییر شخصیت» درک شود.

روان‌شناسان همچنین به نقش انتظارات ذهنی و اثر پلاسیبو اشاره می‌کنند. وقتی بیماران بارها درباره احتمال تغییر شخصیت می‌شنوند، ناخودآگاه به دنبال نشانه‌هایی از این تغییر می‌گردند. همین انتظار ذهنی می‌تواند احساس دگرگونی را تقویت کند، حتی اگر تغییر عینی و پایدار در شخصیت رخ نداده باشد.

برخی مطالعات نشان می‌دهد این تغییرات در اغلب موارد موقتی هستند و با گذشت زمان و تطبیق بدن و ذهن با شرایط جدید، کاهش می‌یابند. به همین دلیل، متخصصان توصیه می‌کنند بیماران پس از پیوند، نه‌تنها از لحاظ جسمی بلکه از نظر روانی نیز تحت حمایت قرار بگیرند تا بتوانند با تغییرات احساسی و ذهنی خود بهتر کنار بیایند.

در مجموع، اگرچه آمار گزارش‌شده درباره تغییرات شخصیتی پس از پیوند عضو قابل توجه است، اما علم پزشکی تأکید دارد که این پدیده بیشتر نتیجه تعامل پیچیده عوامل روانی، دارویی و زیستی است و نه انتقال شخصیت از فردی به فرد دیگر. آگاهی‌بخشی علمی می‌تواند به کاهش نگرانی بیماران و درک بهتر این مرحله حساس از زندگی کمک کند.