دنبالهدار بینستارهای 3I/ATLAS در حال دور شدن است؛ آیا بشر هنوز شانسی برای رهگیری دارد؟
دنبالهدار بینستارهای 3I/ATLAS حالا در حال ترک منظومه شمسی است؛ جرمی که تنها برای مدتی کوتاه در دسترس بشر قرار گرفت و پیش از آنکه برنامهای جدی برای رهگیریاش شکل بگیرد، شتابگرفته و دور شده است. این مهمان اسرارآمیز که منشأ آن بیرون از منظومه شمسی عنوان شده، اکنون به نمادی از یک فرصت ازدسترفته در تاریخ نجوم مدرن تبدیل شده است.
3I/ATLAS در ابتدای تابستان توسط سامانه هشدار اجرام نزدیک زمین شناسایی شد و خیلی زود مشخص شد با یک دنبالهدار معمولی طرف نیستیم. مسیر حرکتی کاملاً باز، سرعتی بیش از ۲۱۰ هزار کیلومتر بر ساعت و رفتار فیزیکی متفاوت آن، دانشمندان را به این نتیجه رساند که این جرم از سامانهای ستارهای دیگر وارد همسایگی خورشید شده است؛ یعنی بقایایی باستانی از جایی بسیار دورتر از مرزهای شناختهشده منظومه ما.
اما درست در همان لحظهای که این کشف تاریخی جامعه علمی را به وجد آورد، مشکلات آغاز شد. برخلاف دنبالهدارهای منظومه شمسی که میتوان سالها پیش از عبورشان برای آنها مأموریت طراحی کرد، اجرام بینستارهای بدون هشدار قبلی ظاهر میشوند. بنابراین، فرصت واکنش بسیار محدود است؛ فرصتی که در مورد 3I/ATLAS عملاً به سرعت از دست رفت.
دانشمندان با تلسکوپهای نوری، رادیویی و حتی ابزارهای مستقر در مریخ تلاش کردند بیشترین داده ممکن را از این جرم جمعآوری کنند. با وجود این، فاصله رو به افزایش و سرعت غیرقابلرقابت آن باعث شد که ایده رهگیری مستقیم—فرستادن فضاپیما برای نزدیکشدن یا نمونهبرداری—در عمل غیرممکن باشد. برای رسیدن به چنین جرمی، فضاپیما باید انرژیای فراتر از مأموریتهای فعلی ناسا در اختیار داشته باشد.
اهمیت 3I/ATLAS تنها در منحصربهفرد بودنش خلاصه نمیشود. اجرام بینستارهای حامل اطلاعاتی هستند که میتوانند درک ما از شکلگیری سیارات، ترکیب شیمیایی سامانههای بیگانه و حتی احتمال شکلگیری حیات در دیگر نقاط کهکشان را متحول کنند. به همین دلیل، از دست رفتن این فرصت بیشتر شبیه یک زنگ خطر است تا یک شکست ساده.
اکنون بحثهای جدی درباره آینده شکل گرفتهاند. دانشمندان پیشنهاد میکنند فضاپیماهایی در حالت آمادهباش طراحی شوند یا از کمک گرانشی خورشید برای شتابگیریهای افراطی استفاده شود. هدف واضح است: اگر مهمان بینستارهای بعدی وارد شد، بشر نباید فقط نظارهگر عبورش باشد.
3I/ATLAS در حال دور شدن است، اما ردپای آن میتواند مسیر آینده مأموریتهای فضایی را تغییر دهد. شاید این دنبالهدار دیگر دستنیافتنی باشد، اما سؤالی که بهجا گذاشته هنوز بیپاسخ مانده است: آیا بار بعد، آماده خواهیم بود؟