درمان سرطان در چه ساعتی بیشترین اثر را دارد؟ یافتهای که پزشکان را غافلگیر کرد
نتایج یک مطالعه علمی جدید نشان میدهد که ساعت دریافت درمان سرطان میتواند به اندازه نوع درمان، در نتیجه نهایی بیمار نقش داشته باشد. پژوهشی که بهتازگی منتشر شده، حاکی از آن است بیمارانی که برخی درمانهای ضدسرطان، بهویژه ایمونوتراپی یا شیمیدرمانی را در ساعات خاصی از روز دریافت میکنند، شانس بقا و پاسخ درمانی بهتری دارند. این یافته، بار دیگر توجه دانشمندان را به ارتباط عمیق میان ریتم شبانهروزی بدن انسان و عملکرد سیستم ایمنی جلب کرده است.
بدن انسان بر اساس یک ساعت زیستی درونی به نام ریتم سیرکادین فعالیت میکند. این ریتم، چرخههای خواب و بیداری، ترشح هورمونها، سطح انرژی، و حتی نحوه واکنش سیستم ایمنی را تنظیم میکند. محققان سالهاست میدانند که بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن در ساعات مختلف شبانهروز تغییر میکنند، اما حالا شواهد قویتری به دست آمده که نشان میدهد درمان سرطان هم از این قاعده مستثنا نیست.
در این پژوهش، دادههای مربوط به بیماران مبتلا به انواع سرطان بررسی شد و زمان دریافت درمان با نتایج بالینی آنها مقایسه گردید. یافتهها نشان داد بیمارانی که درمان خود را در ساعات اولیه روز، بهویژه صبح دریافت کرده بودند، در برخی موارد پاسخ درمانی قویتری نشان دادند و میزان بقای آنها بالاتر بود. در مقابل، درمانهایی که در ساعات پایانی روز یا شب انجام شده بود، گاهی با اثربخشی کمتر یا عوارض جانبی بیشتر همراه شد.
دانشمندان معتقدند یکی از دلایل اصلی این تفاوت، نوسان فعالیت سیستم ایمنی در طول روز است. در ساعات صبح، بسیاری از سلولهای ایمنی فعالتر هستند و توان بالاتری برای شناسایی و حمله به سلولهای سرطانی دارند. همچنین متابولیسم داروها در کبد و نحوه توزیع آنها در بدن، بسته به زمان مصرف، متفاوت عمل میکند. این موضوع میتواند توضیح دهد که چرا یک داروی یکسان، در ساعتهای مختلف روز، نتایج متفاوتی ایجاد میکند.
این شاخه از پژوهش که با نام کرونوتراپی (Chronotherapy) شناخته میشود، سالهاست مورد توجه دانشمندان قرار دارد. کرونوتراپی به این ایده میپردازد که زمانبندی درمان، میتواند اثربخشی دارو را افزایش و عوارض جانبی آن را کاهش دهد. در برخی مطالعات قبلی نیز نشان داده شده بود که تغییر زمان شیمیدرمانی میتواند تحملپذیری درمان را برای بیماران بهتر کند.
با این حال، پژوهشگران تأکید میکنند که این نتایج به معنای یک نسخه واحد برای همه بیماران نیست. نوع سرطان، مرحله بیماری، وضعیت جسمانی بیمار و نوع دارو همگی در تعیین بهترین زمان درمان نقش دارند. به عبارت دیگر، آنچه برای یک بیمار مفید است، ممکن است برای بیمار دیگر کاربرد نداشته باشد. به همین دلیل، متخصصان توصیه میکنند بیماران بدون مشورت با پزشک، زمان درمان خود را تغییر ندهند.
کارشناسان میگویند این یافتهها میتواند در آینده، مسیر درمان سرطان را دقیقتر و شخصیسازیشدهتر کند. اگر زمان مناسب درمان برای هر بیمار مشخص شود، شاید بتوان با همان داروهای موجود، نتایج بهتری گرفت و کیفیت زندگی بیماران را افزایش داد. این موضوع بهویژه در درمانهایی مانند ایمونوتراپی که به عملکرد سیستم ایمنی وابسته هستند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
در نهایت، این مطالعه یک پیام روشن دارد: در نبرد با سرطان، نهتنها «چه دارویی»، بلکه «چه زمانی» هم اهمیت دارد. شاید در آیندهای نهچندان دور، ساعت دریافت درمان به یکی از عوامل کلیدی در برنامهریزی درمان سرطان تبدیل شود؛ عاملی که میتواند شانس بقا را افزایش دهد و عوارض جانبی را کاهش دهد.