داستانی کمتر شنیدهشده از تولد تئاتر شهر
تئاتر شهر تهران، یکی از نمادهای فرهنگی پایتخت، تنها یک بنای معماری نیست؛ بلکه روایتگر بخشی از تاریخ معاصر ایران است. شاید کمتر کسی بداند که در ابتدا، دستور اولیه ساخت این بنا از سوی محمدرضا شاه پهلوی برای احداث یک هتل صادر شده بود؛ اما در نهایت، مسیری کاملاً متفاوت طی شد و نتیجه آن، شکلگیری یکی از مهمترین مراکز هنری کشور بود. این تغییر کاربری، خود داستانی شنیدنی از تقابل نیازهای فرهنگی با ملاحظات سیاسی و شهری آن دوران است.
در دهه ۴۰ خورشیدی و همزمان با توسعه شهری تهران، فضای چهارراه ولیعصر بهعنوان یکی از نقاط راهبردی پایتخت در نظر گرفته شد. در آن مقطع، تصور غالب مدیران شهری این بود که تهران برای نمایش چهرهای مدرن، نیازمند هتلهای بزرگ و نمادین است. به همین دلیل، دستور ساخت یک هتل در این محدوده صادر شد؛ دستوری که میتوانست چهره این نقطه از شهر را بهطور کلی تغییر دهد.
اما تحولات فرهنگی و نگاه تازه به هنر، مسیر پروژه را عوض کرد. با افزایش توجه به تئاتر، موسیقی و هنرهای نمایشی، این ایده تقویت شد که تهران به یک مرکز تخصصی برای هنرهای نمایشی نیاز دارد؛ فضایی که بتواند پاسخگوی رشد جریانهای هنری و روشنفکری آن زمان باشد. در نهایت، پروژه هتل متوقف و تصمیم به ساخت مجموعهای فرهنگی گرفته شد؛ تصمیمی که بعدها به تولد تئاتر شهر انجامید.
معماری تئاتر شهر نیز درخور اهمیت این تصمیم بود. طراحی مدور، الهامگرفته از عناصر معماری ایرانی، باعث شد این بنا از همان ابتدا به یک نماد بصری تبدیل شود. تئاتر شهر نهتنها محل اجرای نمایشها شد، بلکه به پاتوق هنرمندان، نویسندگان، بازیگران و علاقهمندان فرهنگ بدل گشت؛ جایی که جریانهای فکری و هنری در آن شکل میگرفت و تقویت میشد.
نکته قابلتوجه این است که اگر دستور اولیه شاه برای ساخت هتل بدون تغییر اجرا میشد، شاید امروز اثری از این فضای فرهنگی در قلب تهران وجود نداشت. این تغییر مسیر، نشان میدهد که گاهی تصمیمهای ثانویه و اصلاحشده، اثرگذاری عمیقتری بر هویت شهری و فرهنگی یک کشور میگذارند. تئاتر شهر امروز، بخشی از حافظه جمعی تهرانیهاست؛ محلی که با خاطرات هنری چند نسل گره خورده است.
در سالهای بعد از انقلاب نیز، تئاتر شهر جایگاه خود را حفظ کرد و همچنان بهعنوان مهمترین مجموعه تئاتری ایران شناخته میشود. با وجود چالشهایی مانند فرسودگی بنا، حریم شهری و تغییرات اطراف آن، تئاتر شهر هنوز نمادی از تصمیمی تاریخی است که مسیر یک پروژه صرفاً اقتصادی را به یک دستاورد فرهنگی ماندگار تبدیل کرد.