ایران در سال ۲۱۰۰ چطور نابود میشود؟ پیشبینی وحشتناک جمعیتی
آینده خاورمیانه نه در میدانهای نبرد نظامی، بلکه در گهوارههای نوزادان رقم خواهد خورد. تا سال ۲۱۰۰ میلادی (۲۰۷۶ شمسی)، تحولات جمعیتی در منطقه چنان ماهیتی خواهد یافت که بسیاری از معادلات اقتصادی، ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری فعلی را به طرز بنیادین تغییر خواهد داد. درحالیکه اغلب کشورهای کلیدی منطقه، از مصر و عراق گرفته تا عربستان سعودی، یمن و سوریه با انفجار و رشد چشمگیر جمعیت جوان روبهرو خواهند بود، کشورمان ایران در مسیری کاملاً متفاوت و هشداردهنده در حال حرکت است.
ایران در مسیر پیری جمعیت و کاهش نرخ باروری، در افق ۲۰۷۶ با کاهش حداقل ۱۰ میلیون نفری مواجه خواهد شد. این پدیده، که در بسیاری از کشورهای توسعهیافته با آن روبهرو هستیم، برای ایران در محیط پویای خاورمیانه، پیامدهای چندوجهی و پیچیدهای به دنبال خواهد داشت. پیامدهای این تحول، از بازار کار و اقتصاد داخلی گرفته تا جایگاه ایران در معادلات منطقهای، دامنهدار است.
تصور کنید خاورمیانه در سال ۲۱۰۰: یک سو، کشورهایی با جمعیت جوان، فعال و پرانرژی که نیروی محرکه عظیمی برای اقتصاد و احتمالاً نظامیگری خواهند داشت. این کشورها برای تأمین منابع آبی، غذایی و اشتغال جمعیت فزاینده خود، با چالشهای مدیریتی عظیمی روبهرو خواهند بود، اما در عوض از یک امتیاز استراتژیک به نام “پنجره جمعیتی جوان” بهرهمند میشوند. سوی دیگر، ایران قرار دارد؛ کشوری با درصد بالای جمعیت مسن، نیروی کار رو به کاهش و بار سنگینی از هزینههای تأمین اجتماعی، بازنشستگی و خدمات درمانی.
این دوگانگی جمعیتی، به طور مستقیم بر اقتصاد و بازار کار ایران تأثیر میگذارد. کاهش نیروی کار جوان و متخصص، به معنای افت بهرهوری، کاهش توان تولید و در نتیجه، کند شدن رشد اقتصادی است. درحالیکه کشورهای همسایه میتوانند با دسترسی به نیروی کار ارزان و فراوان، صنایع خود را گسترش دهند، ایران ممکن است برای حفظ زیرساختهای حیاتی و تأمین مشاغل مورد نیاز، با کمبود جدی مواجه شود.
چالش ژئوپلیتیکی، شاید مهمترین بخش این معادله باشد. ایران بهعنوان یک قدرت منطقهای، همواره متکی به عمق استراتژیک و جمعیت جوان خود برای تضمین امنیت و نفوذ بوده است. در سال ۲۱۰۰، درحالیکه کشورهای اطراف از نظر جمعیتی قدرتمند شدهاند، کاهش جمعیت و افزایش سن میتواند به تضعیف موقعیت ایران در معادلات نظامی و اقتصادی منطقه منجر شود. علاوه بر این، تقاضا برای آب و منابع طبیعی در خاورمیانه بهشدت افزایش مییابد و کشور پیری مانند ایران، توان کمتری برای مدیریت بحرانهای منطقهای ناشی از کمبود منابع خواهد داشت.
کارشناسان آیندهپژوهی هشدار میدهند که این تغییرات جمعیتی، سیاستهای داخلی ایران را نیز زیر و رو خواهد کرد. از ساختار مالیاتی و سیستم بازنشستگی گرفته تا اولویتبندی بودجهای برای زیرساختهای درمانی و سالمندی، همه باید متناسب با جامعهای پیرتر تنظیم شوند.
اگرچه تلاشهای اخیر برای افزایش نرخ باروری در حال انجام است، اما پیامدهای بلندمدت تغییر ساختار جمعیتی، مانند یک قطار پرسرعت در حال نزدیک شدن است. ایران باید برای اجتناب از تبدیل شدن به «جزیره پیر» در میان «اقیانوس جوان» خاورمیانه، راهبردهای جامع و بلندمدت خود را در حوزههای مهاجرت، اقتصاد، بهداشت و روابط منطقهای بازتعریف کند.