افشای گفتوگوهای محرمانه پوتین و بوش؛ پرونده هستهای ایران زیر ذرهبین آمریکا و روسیه
انتشار اسناد محرمانه مربوط به گفتوگوهای خصوصی ولادیمیر پوتین و جورج دبلیو بوش، تصویری شفافتر از رویکرد پشتپرده مسکو و واشنگتن نسبت به برنامه هستهای ایران ارائه میدهد؛ اسنادی که نشان میدهد دو قدرت جهانی، علیرغم اختلافها، در یک نقطه اشتراک نظر داشتهاند: جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هستهای.
«آرشیو امنیت ملی» آمریکا روز سهشنبه اسناد مربوط به دیدارها و گفتوگوهای رهبران روسیه و ایالات متحده بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸ را منتشر کرد. این اسناد که در پی یک شکایت حقوقی از حالت محرمانه خارج شدند، بیانگر آن هستند که موضوع ایران و غنیسازی اورانیوم، بارها محور گفتوگوهای مستقیم بوش و پوتین بوده است.
۲۰۰۱؛ نخستین هشدارها درباره نیت ایران
نخستین گفتوگو در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۱ و در جریان دیدار دو رئیسجمهور در قلعه «بردو» در اسلوونی انجام شد. جورج بوش در این نشست نگرانی خود را از برنامه هستهای ایران و همچنین فروش سلاح و فناوری به تهران ابراز کرد.
ولادیمیر پوتین در پاسخ اعلام کرد که روسیه فروش فناوری موشکی به ایران را محدود خواهد کرد و صراحتاً گفت تردیدی ندارد که تهران به دنبال سلاح هستهای است. او تأکید کرد به کارشناسان روس هشدار داده شده که وارد بحثهای حساس با طرف ایرانی نشوند.
در همین دیدار، بوش تلاش آمریکا برای عادیسازی روابط با ایران را رد و تصریح کرد که کنگره ایالات متحده با تصویب تحریمها، چنین مسیری را عملاً مسدود کرده است. کاندولیزا رایس، مشاور امنیت ملی وقت، نیز شایعات پیرامون بهبود روابط واشنگتن و تهران را بیاساس خواند.
۲۰۰۵؛ پرونده ایران و بحث شورای امنیت
دومین سند مربوط به دیدار ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۵ در دفتر بیضیشکل کاخ سفید است؛ نشستی که با حضور چهرههای کلیدی سیاست خارجی و دفاعی دو کشور برگزار شد و تقریباً بهطور کامل به برنامه هستهای ایران اختصاص داشت.
در این جلسه، کاندولیزا رایس تأکید کرد که آمریکا و روسیه توافق دارند ایران نباید به سلاح هستهای دست یابد. به گفته او، نگرانی اصلی غرب توانایی ایران در غنیسازی و بازفرآوری اورانیوم بود؛ امری که میتوانست به بعد نظامی منجر شود.
در این گفتوگوها، موضوع ارجاع پرونده هستهای ایران به شورای امنیت سازمان ملل نیز مطرح شد. روسیه در آن مقطع با این اقدام مخالفت کرد و هشدار داد که فشار بیش از حد ممکن است ایران را به سمت الگوبرداری از مسیر کره شمالی سوق دهد.
نکته قابلتوجه آنجاست که در همین جلسه، پوتین برای نخستین بار بحث اقدام نظامی را مطرح کرد و با طرح پرسشهایی درباره اهداف، اطلاعات و پیامدهای احتمالی حمله، خواستار احتیاط در تصمیمگیری شد.
این دیدار تنها یک ماه پس از آغاز ریاستجمهوری محمود احمدینژاد برگزار شده بود و پوتین خبر داد که در دیداری طولانی، به رئیسجمهور جدید ایران هشدار داده در صورت ترک مذاکرات با اروپاییها، کشورش با انزوای بینالمللی مواجه خواهد شد.
«گزینه نظامی» همچنان روی میز
جورج بوش در ادامه این نشست، با اشاره به نگرانیهای شدید اسرائیل، اعلام کرد که هرچند گزینه نظامی راهحل مطلوبی نیست، اما نمیتوان آن را بهطور کامل کنار گذاشت. او هشدار داد که اقدام یکجانبه اسرائیل علیه تأسیسات هستهای ایران میتواند اوضاع منطقه را از کنترل خارج کند.
۲۰۰۸؛ دیدار نهایی و توصیف جنجالی رهبران ایران
آخرین سند منتشرشده به دیدار بوش و پوتین در سال ۲۰۰۸ در شهر سوچی روسیه مربوط میشود. در این دیدار، پوتین مدعی شد وضعیت برنامه هستهای ایران «تحت کنترل» است، اما در عین حال از تلاشهای پنهانی تهران برای پیشبرد برخی فعالیتها خبر داد.
کاندولیزا رایس نیز از انجام فعالیتهای مخفیانه در تأسیسات اراک سخن گفت. بوش در این جلسه از پیشنهاد روسیه برای تأمین سوخت هستهای ایران و حذف نیاز به غنیسازی تمجید کرد و آن را راهکاری هوشمندانه دانست.
پوتین همچنین اعلام کرد که اجرای قرارداد فروش سامانه موشکی اس-۳۰۰ به ایران را به رفتار تهران مشروط کرده است. در واکنش، جورج بوش با لحنی تند رهبران ایران را «آنها دیوانهاند» توصیف کرد؛ اظهارنظری که پوتین نیز با آن موافقت کرد.
رهبر روسیه در عین حال افزود که با وجود ایدئولوژی افراطی، رهبران ایران تحصیلکرده و هوشمند هستند؛ موضوعی که به گفته او مایه شگفتیاش شده بود.